HISTORIA W FILMACH BOLLYWOOD cz. 4

Dawno nie było postu o innej tematyce niż regionalna. Nie licząc wspomnieniowego wpisu-relacji z BOLLYWOOD DAYS, dawno też nie poruszałam tematyki historii w filmach indyjskich. Dzisiaj postaram się to nadrobić. Przygotowałam dla Was konflikt w Kaszmirze i związany z nim film Fanaa (2006).

Kaszmir to region położony na pograniczu indyjsko-pakistańskim. Od wieków prowincja ta słynęła z produkcji wyjątkowo puszystej tkaniny wykonanej z wełny kóz kaszmirskich. Nazwa doliny Kaszmir pochodzi prawdopodobnie od sanskryckich słów „ka” – woda i „shimir” – wysychać. Legenda mówi, że dolina ta była wypełniona wielkim jeziorem, które osuszył Kashyapa, wnuk samego boga Brahmy.

Zanim do Kaszmiru dotarła religia muzułmańska znaczna część mieszkańców – pierwotnie hinduistów – nawróciła się na buddyzm. Wywołało to w tamtym okresie sporo napięć na tle religijnych. Mieszkańcy Kaszmiru zetknęli się z wyznawcami islamu sufickiego, mistycznego i raczej niewojowniczego, religia ta łatwo zadomowiła się w nowym miejscu. Otwarta formuła sufizmu doprowadziła do stworzenia synkretycznej religii łączącej elementy hinduistyczne i muzułmańskie, a wyznawcy obu religii wspólnie modlili się wspólnie w tych samych świątyniach.

Z czasem muzułmanie stali się w Kaszmirze dominującą większością. W 1588 r. dolinę podbił Akbar Wielki, władca islamskiego Imperium Mogołów, które u szczytu rozkwitu rozciągało się od Persji po północne Indie. Na przełomie XVIII i XIX w. Kaszmirem zawładnęli afgańscy władcy Imperium Durrani. W 1819 r. Kaszmir został anektowany przez Sikhów z Pendżabu – stanowiących wówczas największą regionalną potęgę.

W XIX wieku terenami Kaszmiru oraz ziemiami przylegającymi do doliny zarządzała rodzina, na której czele stał Kishore Singh. Jego syn Gulab 16 marca 1846 r. podpisał w Amritsarze traktat, na mocy którego nabył od rządu brytyjskiego za 750 000 rupii dziedziczną zwierzchność nad utworzonym księstwem Dźammu i Kaszmiru. Terytorium to było niespójnym połączeniem wysokich gór i żyznych dolin oraz ludów różnych języków, wyznań, nacji i kultur. 

Konflikt wybuchł po ogłoszeniu niepodległości przez Indie, co stało się na mocy India Independence Act, ogłoszonego na podstawie tzw. planu Mountbattena. Plan ten, przedstawiony w czerwcu 1947 r. przez wicekróla Indii Louisa Mountbattena, przewidywał podział Indii na dwa państwa: Indie utworzone z terytoriów z przewagą hinduistów oraz Pakistan — w większości muzułmański. Ustawa, uchwalona przez brytyjski Parlament 18 lipca 1947 r., przewidywała, że w skład Pakistanu wejdą: nowo utworzona Prowincja Wschodniego Bengalu, nowo utworzona Prowincja Zachodniego Pendżabu, Prowincja Sindhu i Prowincja Brytyjskiego Beludżystanu. W okręgu Silhat (część Asamu) oraz Północno-Zachodniej Prowincji Granicznej postanowiono przeprowadzić plebiscyty. „Niezależnym” księstwom wchodzącym w skład Cesarstwa Indii pozostawiono prawo samodzielnego wyboru, do którego z państw chcą przystąpić. Najdłużej zwlekali z decyzją maharadżowie trzech księstw na północnym-zachodzie Indii: Hajdarabadu, Dżanagadhu oraz Dżammu i Kaszmiru. W pierwszym i drugim rządzili muzułmanie, ale większość ludności stanowili hinduiści. Kością niezgody stał się muzułmański w 80% Kaszmir ze swoim hinduskim maharadżą Hari Singhiem. 14 sierpnia 1947 r. Pakistan, a następnego dnia także Indie, ogłosiły niepodległość. Do tego czasu żadne z trzech spornych księstw nie podjęło decyzji o swej przynależności państwowej. W momencie wkroczenia 26 sierpnia 1947 r. na teren jego prowincji pakistańskich bojowników, Singh zdecydował o połączeniu z Indiami. Następnego dnia premier Jawaharlala Nehru podjął decyzje o ataku na zajęte terytoria. Po wprowadzeniu wojsk pakistańskich konflikt ten przerodził się w otwartą wojnę. Trwała ona do końca 1948 r., nie pomagały mediacje ONZ. Rada Bezpieczeństwa w jednej ze swych rezolucji podjęła decyzję o utworzeniu Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Indii i Pakistanu (United Nations Commission for India and Pakistan, UNCIP). ONZ ustanowiła linię przerwania ognia, dzieląc Kaszmir na północną - pakistańską i południową - indyjską część. Jednym z warunków zawieszenia broni było przeprowadzenie plebiscytu wśród ludności kaszmirskiej. Nie chciały zgodzić się na to Indie ze względu na większość muzułmanów w tym regionie oraz stacjonowanie w Kaszmirze wojsk pakistańskich. Kolejna rezolucja ze stycznia 1949 powołała Grupę Obserwatorów Wojskowych Narodów Zjednoczonych w Indiach i Pakistanie (United Nations Military Observer Group in India and Pakistan, UNMOGIP), która wytyczyła linię wstrzymania ognia. Konflikt przerodził się w regularne wojny:

• wojna indyjsko-pakistańska 1947 – zwana też I wojną o Kaszmir
• wojna indyjsko-pakistańska 1965 – zwana też II wojną o Kaszmir
• wojna indyjsko-pakistańska 1971
• wojna indyjsko-pakistańska 1999

W 1962 do konfliktu dołączyło trzecie państwo - Chiny. Zaatakowało Indie, rozpoczynając wojnę chińsko-indyjską, której skutkiem jest, trwająca do dziś, okupacja regionu Aksai Chin przez Chiny. Chińska Republika Ludowa opanowała obszar zamieszkały głównie przez ludność pochodzenia tybetańskiego wyznającą buddyzm. Rok później, w wyniku porozumienia, Pakistan odstąpił  Chinom 8% powierzchni Północnych Terytoriów – obszary leżące na północny wschód od gór Karakorum, czyli Dolinę Shaksgam. Był to gest, który miał zjednać Chiny i Pakistan. Indie do dziś nie uznały tej cesji, traktując Shaksgam jako integralną częścią Indii i podobnie jak Aksai Chin. 

Obecnie największa część regionu, Dżammu i Kotlina Kaszmirska o powierzchni 101 tys. km2 jest w posiadaniu Indii, 78 tys. km2, na które składa się Azad Kaszmir (Wolny Kaszmir) należy do Pakistanu, a region Aksai Chin o powierzchni ok. 40 tys. km2 kontrolowany przez Chińską Republikę Ludową. 

Źródło.

Formalnie obie strony konfliktu: indyjska i pakistańska od lat prowadzą rozmowy pokojowe – ostatnio trójstronne, bo do stołu rokowań dopuszczono przedstawicieli Kaszmiru starających się o niepodległość. Indie partyzantkę separatystów kaszmirskich nazywają terrorystami i bandytami, podczas gdy Pakistan mówi o nich jako o bojownikach o wolność i popiera ich dążenia do niepodległości – Pakistan w naturalny sposób stałby się protektorem Kaszmiru. Za tą propagandą i polityką stoją największe potęgi wojskowe tej części Azji. Obie są uzbrojone w broń atomową i rakiety średniego zasięgu.

Źródło.

Źródła do kompilacji: 1, 2, 3, 4.

Właśnie o konflikcie w Kaszmirze traktuje film Fanaa. Spór ten jest ważnym elementem fabuły i wiąże się z postacią głównego bohatera. Radość i smutek, szczęście i łzy, romans i sensacja, miłość i terror, piękno i zło splatają się w tym dziele w jedną, spójną całość. Prawdziwe "masala movie". "Fanaa" to skomplikowana historia miłosna, opowiada o uczuciu między Hinduską (Kajol), córką emerytowanego oficera armii indyjskiej a kaszmirskim muzułmaninem (Aamir Khan), który jest zamieszany w działalność o charakterze wywrotowym i terrorystycznym.

Trailer by mnie zachęcił do obejrzenia, a Was przekonuje?

Słowo "fanaa" oznacza unicestwienie. Jak je rozumieć? 

• unicestwienie dotychczasowego myślenie o kinie indyjskim. Film dzieli się na dwie części, które tak radykalnie się od siebie tak różnią, że mogłyby stanowić dwa osobne obrazy. A jednak nie czujemy, że ktoś stara się tu „naciągać”, że to przesada – wręcz przeciwnie, kiedy ma miejsce nagły zwrot akcji, bierzemy głęboki oddech, przeczuwając, że dopiero teraz „będzie się działo”. I nie zawiedziemy się. 
• unicestwienie historii miłosnej z pierwszej części filmu. Film Kunala Kohliego udaje piękną bajkę o powoli rozwijającym się uczuciu, by w kilka chwil potem unicestwić również i tę wizję wraz z wszelkimi ideałami, które reprezentuje. 
• unicestwienie w miłości, jak podpowiada polski podtytuł filmu. Do czego zdolna jest miłość: do dziecka, do ukochanego, do ojczyzny? Miłość ma w „Fanaa” interesującą formę, zwłaszcza dla Rehana, który znajduje w niej nowy, szlachetny cel życia, odbicie siebie samego, jakim chciałby być, a także odkupienie i unicestwienie swoich win.

Pierwsza połowa zrealizowana w Indiach ma ciepłe, słoneczne barwy, które korespondują z pozytywną aurą i prostotą miłosnej historii. Druga połowa powstała w Polsce, właśnie ze względu na rozruchy w Kaszmirze. Ta część filmu cieszy oko surową urodą zimowych gór stanowiących idealną scenerię dla pogłębiającego się dramatu, pozbawionego optymizmu i szczęścia z łudzącego punktu wyjściowego fabuły.

Znalazłam w Internecie ciekawą opinię na temat filmu: 

Cenię „Fanaa” za nowatorstwo. Zooni odstaje od klasycznych indyjskich bohaterek. Nie zawaha się przystawić mężowi pistoletu do skroni w obronie ojczyzny, jedynej wartości wyższej niż rodzina. Ustawienie w centrum historii dwójki muzułmanów to wielka zmiana, na co dzień Aamir Khan, podobnie jak inne sławy – Shah Rukh Khan i Salman Khan – musi się wcielać w role wyznawców hinduizmu, by nie prowokować nacjonalistów. Pokazy kontrowersyjnych filmów kończą się zamachami w kinach. „Fanaa” stroni od dogmatyzmu – ojciec Zooni nie jest zatwardziałym konserwatystą, ale człowiekiem, który wie, co to miłość, i z tęsknoty za nią nadużywa rumu. Szowinistyczny policjant nawiązuje współpracę z szefową służb wywiadowczych. A minister obrony Indii na wieść o zamachach dzwoni do swego pakistańskiego odpowiednika, czym pokazuje, że oba kraje stać na współpracę. Źródło.

Ciekawym aspektem związanym z filmem jest dokument zrealizowany przez fanów Śladami Fanaa. Na bollywood.pl można znaleźć też wspomnienia zapaleńców, którzy ruszyli szlakiem Kajol i Aamira po polskich Tatrach: KLIK.

Fan indyjskiego kina powinien ten film obejrzeć przynajmniej z pięciu powodów: 

• realizowano go w dużej części w Polsce - samo wyszukiwanie scen "polskich" może sprawić radość :) 
• porusza ponadnarodowe kwestie i to widziane oczyma przedstawicieli kultury innej niż europejska, a w Europie bardzo popularnej 
• to film, w którym zachowano idealną proporcję pomiędzy romantyzmem i dramatyzmem, więc się nie znudzisz ;) 
• Kajol (moja ulubiona aktorka kina indyjskiego) i Aamir Khan tworzą wspaniałą parę na ekranie! 
• piękna muzyka (poniżej) i zdjęcia: KLIK.

"Fanaa" nie jest jedynym filmem indyjskim, poruszającym problem Kaszmiru. O sporze indyjsko-pakistańskim opowiadają także: 

• Kashmir Ki Kali (1964), 
• Haqeeqat (1964), 
• Roja (1992), 
• Border (1997), 
• Earth (1998), 
• Misja w Kaszmirze (2000), 
• LOC Kargil (2003), 
• Lakshya (2004), 
• Yahaan (2005), 
• Shaurya (2008), 
• Lamhaa (2010)... 

Problem konfliktu indyjsko-pakistańskiego jest obecny także w filmie Jestem przy Tobie (2004). 

Swoją drogą, zauważyłam, że Aamir Khan jest chyba jedynym indyjskim aktorem, który tak często gra w filmach Bollywood z tłem historycznym. Ostatnio pisałam Wam o powstaniu sipajów (w filmie Rebeliant Aamir grał Mangala Pandeya), powyżej zalinkowałam jeden film także z Aamirem, a na następny raz mam przygotowane kolejne filmy o kolonialnych Indiach - z Aamirem! :) Przypadek? ;)

Co sądzicie o poruszaniu w filmach indyjskich wątków historyczych? Oglądaliście któryś z filmów wymienionych powyżej? Czekam na Wasze opinie!

Do następnego! :)