HISTORIA W FILMACH BOLLYWOOD cz. 1. Aśoka

Może wiecie, a może nie, uwielbiam filmy Bollywood. Trwa to już sześć lat i choć teraz mam mniej czasu niż wcześniej, to staram się śledzić nowości filmowe z Indii i raz na jakiś czas obejrzeć jakiś bolly.

Jak już Wam kiedyś pisałam TUTAJ, Bollywood to nie tylko ckliwe historie miłosne, ale i filmy o innej tematyce, w tym historyczne. Jednym z nich jest Aśoka Wielki, jeden z pierwszych filmów, które obejrzałam. Właśnie ten obraz zainspirował mnie to napisania serii postów o historii Indii przedstawionej w filmach Bollywood.

Pierwszy odcinek to postać Aśoki, władcy indyjskiego imperium Maurjów, dynastii, której po raz pierwszy udało się zjednoczenie znacznych obszarów subkontynentu indyjskiego. To jedna z najbardziej znanych postaci w historii subkontynentu indyjskiego, władca panujący, wedle różnych ustaleń, między 274-264 r. p.n.e. a 239-226r. p.n.e.

Aśoka (Asioka, Ashoka) (w sanskrycie "brak zmartwień") żył w latach 304-232 p.n.e. Był wnukiem założyciela dynastii Maurjów – Ćandragupty, który około 320 roku p.n.e. przejął władzę w królestwie Magadha (na południowy zachód od Gangesu), a następnie włączył do swego państwa tereny obecnego Pendżabu, Afganistanu i Beludżystanu. Obalił on rządy Nandów. Udało mu się także odeprzeć atak wojsk Aleksandra Wielkiego (356–323 p.n.e.), a następnie jego następcy w Azji Seleukosa I Nikatora. Imperium Maurjów objęło większość subkontynentu indyjskiego, z wyjątkiem tamilskiego południa.

Magadha w V w. p. n. e.

Aśoka był faworytem dziadka, Ćandragupty, który uczył go, jak powinien się zachowywać prawowity władca. Tradycja mówi, że gdy sam cesarz oddał władzę synowi Bindusarze i odszedł do klasztoru dżinijskiego, wyrzucił swój miecz za siebie. Aśoka podniósł ten miecz i używał go jak swojego. Dzięki naukom dziadka wyrósł na przerażającego wojownika, któremu nikt nie mógł się równać w walce na miecze - podobno gdy dzierżył w ręcę broń dziadka, nie było osoby, która mogłaby go pokonać, włącznie z wojownikami na słoniach, gdyż nawet tego potężnego wierzchowca potrafił powalić zaledwie rękojęścią noża.

Ćandragupta. 

Aśoka w młodości został wysłany przez ojca do stłumienia rebelii w Takszasili, a gdy uporał się z zadaniem, postanowił sięgnąć po władzę królewską. Bindusara mianował go jednak wicekrólem w odległej prowincji, Udżadżinie. Z powodu swojej reputacji jako wojownika, zaczęli się go bać nawet jego starci bracia. Najstarszy syn Bindusary, Susima, zaczął knuć intrygę ku temu, by Aśoki się pozbyć. Namówił ojca, którego despotyczne rządy przyczyniły się do nadania mu przydomku Amitraghata (rzeźnik dla wrogów), by ten wysłał królewicza do stłumienia rewolty z mieście Taxila w Sindhu. Sam bunt wybuchł głównie z powodów złego zarządzania przez samego Susimę, który od lat był tam gubernatorem. Gdy jednak Aśoka wkroczył tam ze swoimi wojskami, ci momentalnie opuścili broń i poddali się królewiczowi. Najstarszy brat dalej knuł i wmówił Bindusarze, że Aśoka zdobył miasto w sposób nieuczciwy. Król wysłał syna na tymczasowe wygnanie do Kalingi.

Wygnanie jednak nie trwało długo - ojciec przywołał go z powrotem zaledwie po dwóch latach, gdy doszło do rewolty w Ujjainie. Aśoka został ciężko ranny. Jego generałowie wprawdzie stłumili rewoltę, ale upokorzonego królewicza sprowadzono do Pataliputry, stolicy Magadhy. Znajdując się długo pod medyczną opieką buddyjskich mnichów, pokochał jedną z opiekujących się nim pielęgniarek, niejaką Dewi. Gdy wyzdrowiał, chciał się z nią ożenić, ale ojciec nie zgodził się na ślub jednego z jego synów z buddystką, toteż wysłał go z powrotem do Ujjainu w charakterze gubernatora.

Aśoka.

Po śmierci Bindusary tron miał przejść w ręce Susimy, ale doszły do niego wieści o tym, że Dewi oczekuje dziecka Aśoki. Susima wysłał skrytobójcę, aby ten zabił nienarodzone dziecko wraz z jego matką. Jednak pomyłka asasyna sprawiła, że zamiast niej zginęła matka Aśoki (Wedisamahadevi lub Śakjakumari, córka bogatego kupca z Wadisagiri). Po przejęciu władzy przez Aśokę pierwszym jego zarządzeniem był rozkaz zgładzenia wszystkich przyrodnich braci – ewentualnych pretendentów do królewskiego tronu, m. in. Mahendrę (Mahindę), urodzonego w 284 roku p.n.e. oraz przyrodnią siostrę, Sanghamittę, urodzoną w 268 roku p.n.e. Przy życiu pozostawił tylko młodszego brata, pochodzącego od tej samej matki Tisidżę. Aśoka zyskał wtedy przydomek "Ćandaśoki", czyli Aśoki okrutnego, lub okropnego. Będąc jedynym żyjącym synem Bindusary, został koronowany na króla Magadhy.

Imperium Aśoki.

Okrucieństwo Aśoki objawiało się na każdym kroku. Wedle jednej z opowieści gdy dowiedział się, że kochanki z królewskiego haremu zniszczyły jego ulubione drzewo, bez zastanowienia rozkazał wszystkie je spalić. W płomieniach zginęło z tego powodu podobno 500 młodych, pięknych dziewcząt. Aśoka bezlitośnie tłumił wszelkie rewolty i niszczył swoich wrogów. Przez te osiem lat znacznie poszerzył imperium swojego ojca i dziadka, zasłużywszy na tytuł, jakim się go współcześnie najczęściej określa - cesarza Indii.

Jedno z wcześniejszych przedstawień Aśoki.

W 262 r. p. n. e. jeden z rodzonych braci Susimy i przyrodnich braci Aśoki uciekł do Kalingi. Zdając sobie sprawę z tego, że kolejny pretendent do tronu ukrywa się w sąsiednim królestwie, zażądał od tego państwa, by mu się poddało i wydało jego brata. Kalinga zdecydowanie odmówiła, więc Aśoka zmobilizował ogromną armię. Wojna trwała długo i pociągnęła za sobą wiele ofiar, na rozkaz Aśoki kraj złupiono i wyniszczono niemal doszczętnie. Wtedy, chełpiąc się zwycięstwem, cesarz wyruszył by zobaczyć zniszczenie. Przerażony widokiem zniszczeń, rozpaczając nad tym, czego dokonał i setkami tysięcy ofiar po stronie Kalingi i dziesiątkami tysięcy po jego własnej stronie, postanowił zmienić swoje życie. Postanowił, że przejdzie na buddyzm, który propagował m.in. ahimsę - wstrzymywanie się od wszelkiej przemocy i krzywdzenia kogokolwiek. Stało się to około 250 roku p.n.e. W całym imperium umieszczano kamienne słupy z edyktami (było ich ok. 160, treść inskrypcji dostępna TUTAJ (en)), na których wyryto słowa wyrażające jego żal z powodu wcześniejszych okrutnych czynów i opisujące zwrot ku buddyzmowi. Znalazł się tam między innymi opis ostatniej wyprawy: Kiedy miły bogom król Asioka panował osiem lat, zdobył królestwo Kalinga. Sto pięćdziesiąt tysięcy ludzi deportowano, sto tysięcy zabito, a jeszcze więcej potem zmarło. Teraz król żałuje, że zdobył Kalingę. Na jednej ze stel wyrył w kamieniu, że zwycięstwo militarne nie ma sensu, liczy się tylko zwycięstwo ducha.

Aśoka rozpoczął starania, by ta religia została rozpropagowana jak najdalej w znanym, a i tym nieznanym mu świecie. Za jego rządów buddyzm w Indiach stał się tym, czym chrześcijaństwo za Konstantyna Wielkiego. Misje  Amoki docierały nie tylko do Chin i Japonii, ale i do wysp Indonezji, Mezopotamii, Egiptu, a nawet do Rzymu. Dzięki jego staraniom, podobno nawet pobliski grekobaktryjscy władcy przeszli na buddyzm, a podbite wcześniej krwawo królestwa stały się z podwładnym szanowanymi sojusznikami. Ahimsa została ustanowiona prawem - nie tylko wobec ludzi, ale i wobec zwierząt. Polowanie zezwalał tylko w drobnej skali w celach konsumpcyjnych, choć różnymi metodami nakłaniał swoich poddanych do wegetarianizmu. Prowadził politykę tolerancji, nie tylko religijnej, i budował liczne uniwersytety, by lepiej wyedukować swój lud. Wówczas zyskał nowy przydomek - Dhammaśoka, czyli Aśoka prawy, sprawiedliwy. Wśród edyktów władcy, który kiedyś bez mrugnięcia skazywał na śmierć członków własnej rodziny, były teraz rozkazy pogłębiania studni publicznych, sadzenia drzew owocowych wzdłuż dróg, budowania schronisk dla podróżnych i chorych, hodowania leczniczych ziół, opieki nad chorymi zwierzętami. Dobry władca chciał stać się prawdziwym przyjacielem swojego ludu. Poleciłem, żeby w jakiejkolwiek chwili, nawet, kiedy jem, przebywam w pałacu moich żon, na spacerze, w wozie, w ogrodzie, moi posłańcy informowali mnie o problemach ludu, a ja te problemy wszędzie rozwiążę – informował Aśoka w napisie wyciosanym w skale.

Monety z czasów Imperium Maurjów. Posiadają symbole buddyjskie: słoń (jedno z wcieleń Buddy, Koło Dharmy, Drzewo Bodhi.

Fragment szóstego filaru z edyktem Aśoki (238 p.n.e.), piaskowiec, Brahmi,British Museum.

Misje buddyjskie za czasów Aśoki.

Dwujęzyczna (grecki i aramejski) inskrypcja Aśoki, Kandahar, Muzeum wKabulu, obecnie zaginiona.

Taksila, fragment ruin uniwersytetu zbudowanego przez Aśokę, III w. p.n.e. (Indie).

Stupa Sańći zbudowana w III wieku p.n.e przez Aśokę.

Niektórzy mówią, że w tym okresie obawiał się kolejnych wojen, jednak siła z jaką zdławił Kalingę wprawiła w przerażenie wszystkich jego sąsiadów, którzy postanowili, że z takim gigantem lepiej będzie utrzymywać przyjazne stosunki. Zawarł liczne kontrakty dyplomatyczne m.in. z hellenistycznymi władcami w Persji i Baktrii, przyjmując dzięki nim na swój dwór greckiego historyka Megastenesa. Z tego okresu wywodzą się też liczne symbole, których do dziś Indie używają, w tym Aśoka Ćakra, słynne koło o 24 szprychach, znajdujące się dziś na fladze Indii i tzw. lwa Aśoki - symbol do dziś znajdujący się na godle tego państwa. Po śmierci Aśoki rozpoczął się stopniowy upadek państwa.

Filar z czasów Aśoki w Vaishali, Bihar, Indie.

Lwy z kapitelu Aśoki, godło Indii.

Jeden z filarów Aśoki, ten prawdopodobnie oznacza dokładne miejsce narodzin Buddhy.

Koło Aśoki – symbol Republiki Indii

Flaga Indii z Kołem Aśoki

A film? Aśokę Wielkiego nakręcono w 2001 r. Główne role grają: Shah Rukh Khan jako Aśoka i Kareena Kapoor jako Kaurwaki, ukochana Aśoki (co ciekawe, w tym samym roku SRK i Kareena wystąpili w Czasem słońce, czasem deszcz, gdzie Kareena grała szwagierkę SRK).

Opis dystrybutora:

Król Magadhy zbliża się do śmierci. Jego synowie zaczynają walczyć ze sobą o tron. Jeden z nich – Susima – próbuje zabić wsławionego na polach bitew przyrodniego brata Aśokę (Shah Rukh Khan). Matka Aśoki nie chcąc przelewu bratniej krwi nakłada na siebie ślub milczenia. Przymusza tym syna do szukania ratunku w ucieczce. Aśoka odchodzi przedstawiając się w drodze jako prosty żołnierz armii Magadhy Pawan (w hindi wiatr). Przywędrowawszy do Kalingi (dzisiejszej Orisy) Aśoka spotyka księżniczkę Kaurwaki (Kareena Kapoor) i następcę tronu małego Aryę. Oni także błąkają się jako uchodźcy. Uciekają od śmierci, która zagraża im na dworze królewskim. Broni Kaurwaki przed atakami nasłanych zabójców, pociesza w smutku, gdy okazuje się, że jest adoptowaną córką królewską. Zakochują się w sobie i zostają małżeństwem. Tuż po ślubie Aśoka zostaje wezwany przez matkę do domu, a gdy wraca po żonę, nie zastaje jej. Przekonany o śmierci Kaurwaki Aśoka zamyka się w sobie, gorzknieje i przemienia w okrutnego tyrana. Pustkę po utraconej miłości wypełnia mu gniew. Zdobywa tron zabijając swoich braci, ale to mu nie wystarcza. Żal przemieniony w nienawiść popycha go do poszerzania ogniem i mieczem swojego królestwa. Miecz Aśoki wciąż spływa krwią. Kolejny raz kieruje go on ku królestwu Kalingi. Aśoka nie jest świadom, że księżniczka Kaurwaki żyje i będzie bronić swojego kraju…

Film jest jakby biografią Aśoki z uwypukleniem wątku miłosnego i finalnym przedstawieniem przemiany duchowej króla. Czy Kaurwaki istniała? W filmie jest postacią centralną w życiu Aśoki, można wysnuć wniosek, że to widok umierającego małego księcia Aryi, jej brata sprawił, że Aśoka, przerażony dokonanymi przez siebie zniszczeniami w kraju Kaurwaki, Kalindze, przeszedł na buddyzm. Na pewno istnieją jakieś nieścisłości historyczne, jak w każdym filmowym przedstawieniu przeszłości. Niemniej jednak polecam ten film, uważam, że to jedna z lepszych produkcji Bollywood w ostatnich latach.  Zachwyciła mnie muzyka, kostiumy i zdjęcia. Mam wielki sentyment do tego filmu, ponieważ mój Ukochany widział go jeszcze przede mną i to mnie bardzo zaskoczyło, gdy go poznałam, bo wszyscy wokół uważali, że Bollywood to złooooo :P A On znał i oglądał ;)

Poniżej zdjęcia z filmu.

Jeśli macie ochoty posłuchać piosenek z filmu, to zachęcam!

A jeśli znacie hindi, to poniżej cały film z YT, można sobie włączyć napisy ściągnięte z netu i oglądać. Miłego seansu! :)

Jak potoczyła się dalej historia Indii? Po zaledwie pięćdziesięciu latach ostatniego Maurję, Brhadratę, obalił jego własny główny dowódca wojskowy, Pusyamitra Sunga. Ten zaś założył nową dynastię Śungów, która rządziła przez kolejne sto lat. Wraz z nową dynastią imperium zaczęło się rozpadać na wiele mniejszych i daleko mniej znaczących państw, a 150 lat później znalazło się pod panowaniem konkurencyjnego imperium Andhra. Dopiero w 319 r. n.e. królowi Ćandragupcie z mało jeszcze znanej dynastii Guptów udało się ponownie zjednoczyć kraj wzdłuż Gangesu. Pomógł mu w tym ślub z księżniczką z wojowniczego nepalskiego plemienia Liććhawich, którzy kontrolowali wówczas większość terenów dawnego imperium Magadha. Dzięki temu stał się założycielem dynastii, pod rządami której kraj raz jeszcze rozkwitł. Guptowie panowali na północy Indii przez ponad dwa wieki. Ich państwo obejmowało nie tylko dolinę Gangesu, lecz także Kalingę, Pendżab aż po dolinę Indusu. Guptowie przeciwstawiali się jeszcze najazdom koczowniczych Hunów Heftalitów, jednak w V wieku imperium powoli zbliżało się do swego kresu. Guptowie przetrwali jako książęta Magadhy do 720 r. (często jednak uważa się, że od ok. 550 roku był to inny ród o identycznej nazwie). 

Następnie rządziła dynastia Harsza (606-647), a w 712 r. w Indiach pojawił się islam. Kolejny rozdział w historii Indii, to Wielcy Mogołowie, o których opowiem Wam następnym razem.

See ya! :)