Oto historia Dynaku, Parciak, Parciak-Stacji, Żelaznej Prywatnej, Żelaznej Rządowej i Żelaznej Rządowej-Gutochy.
Miłej lektury!
DYNAK
Nazwa pochodzi od dawniej używanego imienia Dynak, pochodzącego od imienia Dionizy. Pierwsi mieszkańcy zajmowali się tkactwem, bartnictwem, rolnictwem i przędzeniem wełny oraz lnu.
![]() |
Bardzo dokładna rosyjska mapa z 1839 r. Źródło. |
![]() |
Źródło: Gmina Jednorożec. Przewodnik subiektywny, red. W. Łukaszewski, Jednorożec 2014. |
Eadem, Dynak, w: Zapiski Ziemi Jednorożeckiej, red. M. Dworniczak i inni, Jednorożec 2011, s. 24.
![]() |
Parciaki na bardzo dokładnej rosyjskiej mapie z 1839 r. Źródło. |
![]() |
"Gazeta Sądowa Warszawska", R. 4, nr 22, 15/27 V 1876 r., s. 8. |
![]() |
"Kurier Warszawski", nr 333, 19.11/01.12.1884 r., s. 4. |
![]() |
Parciaki. Niemiecki cmentarz polowy. I wojna światowa. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Wielka Wojna na Ziemi Przasnyskiej w zbiorach Mirosława Krejpowicza, Przasnysz 2011. |
![]() |
Żołnierze niemieccy w okolicy Parciak. Zb. Mirosława Krejpowicza. Źródło: Zbigniew Lorenc, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013. |
![]() |
Parciaki. Budynek dawnej szkoły. Źródło: Urszula Bojarska, Parciaki i Parciaki-Stacja, "Głos gminy Jednorożec" 1 (9)/2008. |
![]() |
"Przemysł i Handel", R. 7, z. 25, 1926. |
![]() |
"Przemysł i Handel", R. 8, z. 43, 1927, s. I. |
![]() |
"Przemysł i Handel", R. 9, z. 42, 1928, s. VI. |
![]() |
Koło Gospodyń Wiejskich w Parciakach. Zb. Celiny Perkowskiej. Źródło: Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, red. Wojciech Łukaszewski, t. 1, wyd. 2 popr. i uzup., Jednorożec 2013.
|
![]() |
Koło Gospodyń Wiejskich w Parciakach. Zb. Celiny Perkowskiej. Źródło: Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, red. Wojciech Łukaszewski, t. 1, wyd. 2 popr. i uzup., Jednorożec 2013.
|
![]() |
Członkinie Koła Gospodyń Wiejskich z Parciak podczas występu. Zb. Cz. Perkowskiej. Źródło: Urszula Bojarska, Parciaki i Parciaki-Stacja, "Głos gminy Jednorożec" 1 (9)/2008. |
![]() |
Stacja kolejowa, Parciaki 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz.
|
![]() |
Stacja kolejowa, Parciaki 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło.
|
![]() |
Opis trasy Wielbark-Ostrołęka i podróży przez Puszczę Kurpiowską w prasie z 1916 r. "Kurier Poznański" 12 lutego 1916 r., nr 34, s. 5. Źródło. |
![]() |
Rozkład kolejki na trasie Wielbark-Ostrołęka-Siedlce przez Parciaki. Źródło. |
![]() |
Rodzina Kaszubowskich. Parciaki Stacja, ok. 1945 r. Arch. rodziny Kaszubowskich z Przasnysza. |
![]() |
Rozkład jazdy 1988/89. Trasa Wielbark-Ostrołęka. Źródło.
|
![]() |
Rozkład jazdy 1988/89. Trasa Ostrołęka-Wielbark. Źródło. |
![]() |
Rozkład jazdy ważny od 27.05.1990 do 30.05.1992 r. Trasa Ostrołęka-Wielbark. Źródło. |
![]() |
Rozkład jazdy ważny od 27.05.1990 do 30.05.1992 r. Trasa Wielbark-Ostrołęka. Źródło. |
![]() |
Rozkład jazdy 1994/1995 r. Trasa Ostrołęka-Wielbark. Źródło. |
![]() |
Rozkład jazdy 1995/1996 r. Trasa Ostrołęka-Wielbark. Źródło. |
W 2010 r. infrastruktura
kolejowa została przeznaczona do rozbiórki jako w dużym stopniu zniszczona i
zdewastowana. W lipcu 2019 r. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., właściciel
obiektu, podpisały umowę na modernizację linii nr 35 Ostrołęka–Szczytno z
należąca do nich spółką Pomorskie Przedsiębiorstwo Mechaniczno-Torowe (wartość
314,7 mln zł netto). PKP deklaruje realizację modernizacji linii nr 35 do 2023
r. W ramach inwestycji ma zostać przebudowana stacja Parciaki. Perony mają
zostać wyposażone w nowe ławki, wiaty i funkcjonalne oświetlenie. Dzięki
modernizacji pociągi pasażerskie pojadą z prędkością do 120 km/h, a składy z
towarami do 80 km/h. W 2020 r. samorząd województwa mazowieckiego część środków
przesunął na walkę z epidemią koronawirusa.
![]() |
Żelazna na bardzo dokładnej rosyjskiej mapie z 1839 r. Źródło. |
![]() |
Mieszkańcy z żołnierzami niemieckimi, Żelazna Rządowa 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, red. Wojciech Łukaszewski, t. 2, Jednorożec 2012. |
![]() |
Źródło. |
![]() |
Źródło. |
![]() |
Źródło. |
![]() |
Źródło. |
![]() |
Źródło. |
Mieszkańcy Żelaznej przebywający w więzieniach i obozach koncentracyjnych:
![]() |
Wincenty Merchel, zginął w Mauthausen. Źródło. |
![]() |
Szkoła podstawowa w Żelaznej do 1965 r. Źródło.
|
Rada Pedagogiczna na tle starego budynku Szkoły Powszechnej w Żelaznej Rządowej. Od lewej: Janusz Bartkowicz, Marianna Bartkowicz, Marianna Kossakowska oraz kierownik szkoły - Józef Suchowiecki. (zdjęcie pochodzi z pierwszej połowy lat 60 - tych XX w.). Źródło. |
![]() |
Uczniowie na tle starego budynku szkoły w Żelaznej Rządowej (pierwsza połowa lat 60 - tych XX w.). Źródło. |
Budynek szkoły w Żelaznej Rządowej, lata 60. XX w. Źródło. |
![]() |
Archiwalne zdjęcie chaty kurpiowskiej z Żelaznej Rządowej. Źródło. |
![]() |
Archiwalne zdjęcie chaty z Żelaznej Rządowej. Źródło. |
![]() |
Archiwalne zdjęcie chaty kurpiowskiej z Żelaznej Rządowej. Źródło. |
![]() |
Chata kurpiowska państwa Olendrów w Żelaznej Rządowej. Źródło: "Głos Gminy Jednorożec" 3 (8)/2010. |
![]() |
Ta sama chata od strony drogi i przydrożny krzyż. Fot. Mirosław Krejpowcz. Źródło. |
![]() |
Chata w Żelaznej Rządowej. Fot. Mirosław Krejpowicz. Źródło. |
![]() |
Gutocha Błoto na bardzo dokładnej rosyjskiej mapie z 1839 r. Źródło. |
![]() |
Stawy rybne w Żelaznej Rządowej-Gutosze. Źródło. |
Żerański Marcin, Kurpie. Puszcza Zielona. Przewodnik turystyczny, Cieszyn 2008.
![]() |
Stanisław Berk z Żelaznej Prywatnej. Urodził się 23.07.1911 r. W 1915 r. zachorował na ospę. Podczas I wojny światowej zmarła jego matka. W 1928 r. rozpoczął edukację w Szkole Rolniczej w Rudzie k. Przasnysza. W 1929 r. ożenił się. W 1934 r. został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej w 67 pułku piechoty w Brodnicy. W 1937 r. wyjechał zarobkowo do Francji, skąd z kolei 10 grudnia tegoż roku wyruszył na wojnę domową do Hiszpanii. Walczył po stronie sił lewicowych przeciwko generałowi Franco. Po zakończeniu wojny wrócił do Francji. Władze polskie wypowiadały się negatywnie o rodakach walczących w Hiszpanii i odmawiały im powrotu do ojczyzny. Spowodowało to, że Stanisław Berk postanowił wstąpić do francuskiej Legii Cudzoziemskiej. Podczas jego służby w Legii wybuchła II wojna światowa. Został wysłany do Algierii, a stamtąd statkiem jego oddział dopłynął do Bejrutu w Libanie. Po kapitulacji Francji S. Berk uciekł z Legii i 1 lipca 1940 r. przedostał się do Palestyny, gdzie tworzono Wojsko Polskie. 1 października 1940 r. w ramach szkolenia strzeleckiego wyjechał do Egiptu skąd następnie został wysłany do Tobruku, gdzie toczono jedną z największych bitew II wojny światowej. Z Libii S. Berk wrócił do Egiptu, a następnie do Palestyny, dokąd przybywało Wojsko Polskie z ZSRR. Następnie wraz z Armią gen. Władysława Andersa brał udział w walkach o wzgórze Monte Cassino. Po zaprzestaniu działań wojennych, jak większość żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, pozostał w Wielkiej Brytanii. Wrócił do Polski dopiero na początku lat 60-tych ubiegłego stulecia. Arch. rodziny Berków z Żelaznej Prywatnej. Źródło. |
![]() |
S. Berk w armii gen. Andersa. Arch. rodziny Berków z Żelaznej Prywatnej. Źródło. |
![]() |
S. Berk w Norwich, 26.10.1955, Anglia. Archiwum rodziny Berków z Żelaznej Prywatnej. Źródło. |
Do następnego!
Bardzo dużo ciekawych wiadomości historycznych o miejscowościach z okolic Jednorożca. Jednakże autorka, powtarzając za L. Krzywickim - pisze: "Pierwsze wzmianki o miejscowości Parciaki można odnaleźć w lustracji dóbr królewskich z 1765 r." - nie jest to prawdą. Znacznie starsze zapiski można znaleźć w księgach kościelnych z tamtego okresu. Chodzi oczywiście o księgi metrykalne, księgi zawieranych małżeństw oraz księgi zgonów. Badając historię swojej rodziny znalazłem metryki urodzeń z 1695r (kościół Chorzelski). Wymienia się w niej wyraźnie nazwę miejscowości - Parciaki. Przeglądając inne metryki, można ustalić jakie nazwiska nosili ówcześni mieszkańcy oraz kto czyim był sąsiadem. Przeglądając te nazwiska - mam też wątpliwości co do zdania: "Parciakami Kurpie nazywali przybyszów z Mazowsza". Tymczasem we wsi, oprócz mieszkańców o różnych nazwiskach, mieszkali też tacy co nazywali się Parciak. Zresztą ten ród żyje w Parciakach i w okolicach do dziś.
OdpowiedzUsuńOczywiście, że nie jest to prawdą :) Ale proszę zauważyć, że jest to wpis sprzed prawie 2,5 roku i to był mój stan wiedzy na tamten czas. Wtedy jeszcze się nie interesowałam genealogią i nie znałam takich źródeł, jak akta metrykalne. Od tamtego czasu wiele się zmieniło. Znam, mam, dysponuję źródłami, przykładowo 1697, rodzi się Jan Parciak z Parciak, akt wrzucałam na fanpage na Facebooku: https://web.facebook.com/OpowiesciStypendialneCzyliPoojaWWielkimSwiecie/photos/a.262740773872327.1073741826.124558947690511/751709198308813/?type=3&theater Więc i datacji wsi jest starsza.
UsuńJednakże z powodu wielu zajęć nie mam czasu usiąć do bloga i dokładnie opisać historii każdej miejscowości w gminie Jednorożec, choć bym bardzo chciała. Dlatego na razie zostawiam to tak, jak jest. Kiedyś na pewno uzupełnię, i popularnonaukowo na blogu, i może kiedyś w jakiejś publikacji. A Parciaków w Parciakach znam, i to nie jednych ;)
Życzę powodzenia w poszukiwaniach genealogicznych. Pozdrawiam!