Serdecznie zapraszam Was na trzecią już część historii mojej rodzinnej miejscowości. W dzisiejszym wpisie zajęłam się okresem I wojny światowej. Okazją do tego są przypadające w najbliższy weekend (18-20 lipca) uroczystości związane z 100. rocznicą wybuchu I wojny światowej na Ziemi Przasnyskiej. Po więcej szczegółów zapraszam tutaj: KLIK. Zachęcam serdecznie do udziału w spotkaniach, pokazach grup rekonstrukcyjnych czy modlitwie ekumenicznej na cmentarzu w Jednorożcu. Tych, którzy dzisiaj nie będą mogli być na rekonstrukcji wydarzeń 1915 roku w Jednorożcu, tych, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzę o wydarzeniach tego okresu na Ziemi Jednorożeckiej oraz wszystkich zainteresowanych zapraszam do lektury dzisiejszego wpisu. Nie mogłam się doczekać, kiedy się z Wami podzielę dzisiejszą porcją historii regionalnej! :)
Aby zyskać kompleksowy obraz Jednorożca w tym okresie, zachęcam Was do zajrzenia do postów o szkolnictwie w Jednorożcu: KLIK oraz parafii i kościele: KLIK. Po więcej map zapraszam tutaj: KLIK.
Zaczynamy!
I część historii Jednorożca (do końca XVIII wieku): KLIK.
II część historii Jednorożca (1801-1914): KLIK.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMBG1ZaA0bpCsrn0SDw3bUtHja6gzjz6BEticsgnGybKXfbGiw9a1PvffvjuLn-c6uixdeDatThm5EILzjWDWDYDIc4y-Q03vFOwVy9shEnmOYzQa2Edw3u7-QWZ2DnG_smNy-w10QTIg/s1600/mapa+I+ww+MK+(2).jpg) |
Granica niemiecko-rosyjska w 1914 r. Widoczny Jednorożec. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Zbigniew Lorenc, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013. |
Latem 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Tereny gminy Jednorożec znajdowały się w pobliżu granicy niemiecko-rosyjskiej i było wiadomo, że działania wojenne ich nie ominą. Na wieść o zbliżaniu się Niemców rozpoczęły się ucieczki ludności, podsycane przez zaborcę rosyjskiego. Stefan Wilga, mieszkaniec Jednorożca, wspominał: ludność naszej wioski była zmuszona do ucieczki, bo wojska carskie, przeważnie Kozacy jeździli na koniach z batami w ręku i krzyczeli udzirajta polaki jeto germaniec nadchodzi. Już w listopadzie i grudniu 1914
roku toczono zacięte boje o pobliski Przasnysz. Rosjanie przygotowali się do obrony, budując linię umocnień przez Jednorożec
i Stegnę. Według relacji S. Wilgi, Niemcy
przypuścili atak na Pogorzel, Olszewkę i Słabogórę wieczorem listopadowego dnia
1914 roku. W naszej wiosce zrobił się zamęt, po godzinie czasu to ludność
cywilna opuściła Jednorożec i Stegna zmuszeni byli do ucieczki przez carskie
wojska, w naszej wiosce zrobił się płacz dzieci i kobiet. Straszna niedola spadła na mieszkańców naszej wiosky, ludzie byli spłoszeni jak kuropatwy prez jastrzembia, kto miał konie to zakładał do wozu i co potrzebniejsze do użytku i prentko opuszczał wieś, ale
ludzie którzy nie mieli koni to wzięli małych dzieci na ręce a większych
prowadzili za ręce, żeby się nie pogubić w ciemnej listopadowej nocy. Szukali
schronienia w Lipie, Drąźewie i Karolewie, ale tu wszędzie były wojska
rosyjskie i brakowało miejsca, więc połowa ludzi spędziła noc w lesie przy
ogniskach. Kontratak Rosjan i odepchnięcie Niemców na pozycje wyjściowe pozwoliło mieszkańcom Jednorożca na powrót do domostw.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmSq3ZEaxzz1k-VjZH8wYGP9a6S1vbdCN2LPt0Sc37oLarBdIYyYgLprUp3pSgaw5fStFcn9u7YqsfNB3H1CcqMgutx1OVvUnFvh9FN7QH7XODV6YPP8lQTIErHnrDEYgW608Z331WMoA/s1600/jc+1914+(2).jpg) |
Chata pod Jednorożcem. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Wielka Wojna na Ziemi Przasnyskiej w zbiorach Mirosława Krejpowicza, Przasnysz 2011. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkgkS1tqQWidyorihVBzoNLpXrS8WWBHDsKPTBt9FZwZJ_7GaNUjlCTwgqPNEDMZ2NxzePDFqqyUf_jP7Jj5Lf2rBkB-s_v2V6YTkjQBxKb-_0AAaaIaf3IIpaB8W05MLIQJbkS7xbu1Y/s1600/jc+1914+(1).jpg) |
Grupa mieszkańców Jednorożca. 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Wielka Wojna na Ziemi Przasnyskiej w zbiorach Mirosława Krejpowicza, Przasnysz 2011. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKKPC0AcPZgcadLwjGrYy6gelMnK6LwdpdhP0N00h0xdkjzAA_xVSDh3-ut7rphBBuuYdwtnO_pSB4YM8I4TFR7vNQKtBvAb766adnCxljOBjkFfhaO4j_XhtMjSpUj4dleDJi9TBlPqM/s1600/10007455_417441091735627_454376694_n.jpg) |
Ludność z okolic Jednorożca w czasie I wojny światowej. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Zbigniew Lorenc, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013. |
Kolejne walki wybuchły wczesną wiosną
1915 roku. Do tego czasu Jednorożec i okolice zajęty był przez wojska carskie. Dnia 17 lutego 1915
r. grupa armijna gen. M. von Gallwitza rozpoczęła natarcie z ataku Niemców z rejonu Chorzel na Jednorożec. W rejonie Jednorożca stacjonował wtedy II Korpus Syberyjski. Artyleria niemiecka ostrzeliwała przez dwie godizny Jednorożec, jednak pociski nie wyrządziły większych szkód w miejscowości. Jednostki niemieckie zajęły Szlę i dotarły w rejon na zachód od Jednorożca. W wyniku ciężkich walk w dniu 24 lutego Przasnysz został zdobyty. Wkrótce Rosjanie przeszli do kontrofensywy, która jednak nie wyparła Niemców z tych terenów. Dowódca II Korpusu Syberyjskiego nakazał zostawić 2 bataliony piechoty wraz z artylerią w Jednorożcu. Mieli oni zablokować próby ataku na drodze Przasnysz-Jednorożec. Pozostałe rozdziały wysłano w teren. Po południu 27 lutego Rosjanie przypuścili
szturm na Przasnysz i do godz. 19 opanowali miasto, biorąc do niewoli 6 tysięcy
jeńców. Rosjanom nie udało się odbić Chorzel, ostrzeliwała je rosyjska artyleria ze stanowisk w Jednorożcu i Rycicach. Rosyjskie uderzenie odrzuciło Niemców aż do linii Krzynowłoga Mała -
Jednorożec. Rosjanie nakazali mieszkańcom Jednorożca opuszczenie wsi. Kontruderzenie niemieckie w dniu 7
marca, toczone na obszarze między Czernicami Borowymi, Krzynowłoga Mała i
Jednorożcem, nie powiodło się. 10 marca siły niemieckie
uderzyły w kierunku na Jednorożec na II Korpus Syberyjski, odrzucając go w rejon Przasnysza. Przez Jednorożec przez ten cały czas przebiegała zasadniczo stała linia frontu. We wsi pozostało jedynie kilku śmiałków (Marcin Piotrak, Walenty i Tomasz Wilgowie), którzy postanowili strzec domostw. Jednorożec znalazł się w tzw. strefie niczyjej, gdzie zapuszczały się patrole walczących niemieckich i rosyjskich wojsk.
W źródłach zanotowano: W parafji Jednorożec kościół i wieś doszczętnie spalone oraz Przy pożarze zniszczone zostały dzwony.
Jak wspominają świadkowie, w marcu
1915 roku: Wioska już w 50% spalona i przez mieszkańców opuszczona, na
skraju lasu na północnym jej końcu przebiega pozycja niemiecka, a w połowie wsi
pozycja rosyjska.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgG9A4YdxPL_R5lwZOJPSzaoRUcTeNrtmJM74s3YO5jxSUNU2dxWfe7PcoptZ1wndSw_ACPOD1EzXe6BAyjgRUaU5PrPLClb32QNhHpGeE_hXbaBlk6NhEKrJkPN6tuop3Z566tbI2x1r8/s1600/mapy+I+wojna+(1).jpg) |
Niemiecki szturm na Przasnysz 18-24 II 1915 r. Oprac. Mariusz Maciaszczyk. Źrodło: Zbigniew Lorenc, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqnVf_SNNnzaUzu7oltCaCswRsv9YMMxfOvdYUOGzAfVjvaHCWiXOXmf9MiGfUfiNXfmIljaZc8w9wqVGB9_ox2oC2Aa-w9FMsPPPFewXTiEu7CJyAJ0hh0WXy8VI8lYnQaEysaHPr1p0/s1600/mapy+I+wojna+(2).jpg) |
Rosyjskie kontruderzenie I i II Korpusu Syberyjskiego w dniach 25-28 II. Działania wojska 7-26 III 1915 r. Oprac. Mariusz Maciaszczyk i Rafał Szewczak. Źródło: Zbigniew Lorec, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhzdTI6drc_C8Fw5Y4UXhGu2Oi3NBzR547VRFzXEJ-xmgUeMvh69UtA26eThxZ8miPGxXhu4e0gLTP9NwMciHEKsl9jqK8J0AAisSzT2I2sUvrkJ_htiZ7qzCX2a2qqRLVyfhQeOm3PD8M/s1600/mapa+niem+przeciwuderzenie+mi%C4%99dzy+8+a+13+marca+1915,+oprac+JCh.jpg) |
Niemieckie przeciwuderzenie między 8 a 13 marca 1915 r. Oprac. Jarosław Chorzępa. Źródło: Jarosław Chorzępa, Przasnysz luty 1915: „najciekawsza bitwa I wojny światowej”, Przasnysz 2008. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXKipcvV139W7XU7Zrf-tvt2k_FntucdwulIOuSbJapEnj5_sJaP0uY86y58WnWwB281D_hJJYwx76dw6bUapv9ZpQduzvLOjlK9Tr266epUmr0vntAZM4YwfVywSpi3LOVRF_6J5Q92c/s1600/jc+I+wojna+(10).jpg) |
Niemieckie okopy, Jednorożec 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjk0SbXXApFhTq7-w-bv4NfLsyUBqPFIO5fj-TyXKRv6aeO07-AQkZqFutp274wrAmwiIGX4qgfCc09KZhyphenhyphenqmjfmrmPWqaUue7aSJX_FSwEJcfB7NF11Uy_ekQ-g3oKa7LlZAC18TAhayw/s1600/jc+I+wojna+(11).jpg) |
Żołnierze niemieccy w lasach pod Jednorożcem, 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, red. Wojciech Łukaszewski, t. I, wyd. 2 popr. i uzup., Jednorożec 2013. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwg1ZMkyZpndossOY79EnPZ8FS957dC1M-tFs5ViIyHTSxsNmYOTj5_Key4IMi0FXcWfMGSXh48rvhwtif5ALaUs4r_Jr7QFybdFdS_a_q7NtPc7Uuin_rvmiazDFGJBqIC6Gj2GxiKDY/s1600/jc+I+wojna+1915+(4).jpg) |
Jednorożec w czasie I wojny światowej. Dzisiejsza ul. Długa, widoczni żołnierze niemieccy, 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Zbigniew Lorenc, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013. |
Niemiecki żołnierz pomiędzy zabudowaniami gospodarczymi w Jednorożcu. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Wielka Wojna na Ziemi Przasnyskiej w zbiorach Mirosława Krejpowicza, Przasnysz 2011.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQR4M4NRTZECEhB05HhNG7n1dnJp1hRThvIn1lwghoj4C29lUDEaE5oqtkNC_99y0gnfQW3C5y01jXRByMup0Wm5EUzj5DxzsX7Q3dyi-3vQFXhTkTMrSMwJFxPgpo5RDrRGznHzuoJd8/s1600/mapy+I+wojna+(3).jpg) |
Położenie walczących stron do 5 lipca 1915 r. Jednorożec na linii frontu. Oprac. Rafał Szewczak. Źródło: Zbigniew Lorenc, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013. |
W dniu 13 lipca 1915 roku w kierunku na Przasnysz z zachodu uderzyła 12
armia niemiecka generała von Gallwitza. Na przestrzeni 50 kilometrów nacierało
177 tysięcy żołnierzy niemieckich. Z drugiej strony broniła się 12 armia
rosyjska generała Phlewego, licząca 107 tysięcy żołnierzy. Właśnie w okolicach Jednorożca zgrupowana była obrona rosyjska, silny atak
niemieckie połączony z wielkim ostrzałem artyleryjskim spowodował, że 14 lipca
armie rosyjskie zaczęły się wycofywać na wschód. Działania wojenne
spowodowały ogromne zniszczenia materialne w tej okolicy. Większość budynków w
Jednorożcu została zrujnowana. Wielu mieszkańców musiało się schronić w innych wsiach.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjovY2AUvr3d7v1GNoyGVDuek29kDFUUp286NpvVz8Tz5RxkU0sBe4tepDM8U5-gyq44JrFlOy6WcL43rsUk9y0CBSqZF_ENDopFFbK3U3mYhwedQoLYyKYXmdj-38HVpjn3QC4731odjc/s1600/mapa+Po%C5%82o%C5%BCenie+stron+z+13+i+14+lipca.JPG) |
Położenie stron: niemieckiej i rosyjskiej z 13 i 14 lipca 1915 r. Zaznaczono Jednorożec na linii frontu. Wyk. Mariusz Maciaszczyk. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOrqSXqe_xondVRd_PdYYBA9-pn-egwg_BKulENzhEmV9T-LTyCpNSdSBG4ot7vd0SjQsUBYgsHtaIiWjdubPv3xEGjqXf29Fex6JU1fIDYm3c44kQY0J_SzQAdaE8TGt0P9ZAe-QFdvI/s1600/mapa+I+wojna+3.+Walka+2+Dywizji+Syberyjskiej+13+lipca+1915+r..jpg) |
13 lipca 1915 r. na rosyjskiej mapie. Walka II Dywizji Syberyjskiej. Zaznaczono Jednorożec na linii frontu. Źródło: Bitwa przasnyska 1915 r., na podstawie: Г. Корольков, Праснышское Cражение 1915., 1928, przełożył i opracował Bernard Sidor, Ciechanów 2012. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4UkMTq9z0gynTAWJ4gBSW8z6Bo4wC8A2A07_ogILrs7hFJb880zbse8Mf9_urLPYi4_Z-ZS0ec5sMudM3nNkHWbxgPUj-nS4uedSF8DD2JK0M2W4EBmgN4UrQ0eoxD2GCulPqC-2ecCQ/s1600/jc+I+wojna+(9).jpg) |
Jednorożec po zniszczeniach w 1915 r. Pozostały jedynie kominy. Zb. Mirosław Krejpowicz. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLVANEpc10FsPThSbd0zrV1RDZFvw3KSp1M8b2CDsvyUx64TAfqbD_Y2XeI3l1_ItrZa59rG7mJZLcnokNvmXod1kxqAVL9dZoNdoikwpadJ-OSA9uiJ8KE5GdNhg0G9_HlFn_t1dgg9Q/s1600/jc+I+wojna+(1).jpg) |
Panorama Jednorożca po walkach w 1915 r. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, red. Wojciech Łukaszewski, t. I, wyd. 2 popr. i uzup., Jednorożec 2013. |
W czasie działań wojennych w 1915 roku Jednorożec wielokrotnie pojawiał się na kartach zarówno polsko-, jak i niemieckojęzycznej prasy. Wiadomości o działaniach wojennych na terenie gminy jednorożec podawano także w prasie anglojęzycznej: w Wielkiej Brytanii i za oceanem: w Kanadzie i w USA. Znalazłam również wzmianki o Jednorożcu w prasie francuskiej, litewskiej i estońskiej.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1XNvoXlIVShzmVfIiTqbK-mDZ6aQDe7KpTZnmTCf5t7JbRIaSKYssOV-ry6bEBdQ_IjbvreDOXNpJckN4xdqtQbD0Lk6IO67t1Av1fY3IOgX2C1pZDaMJjMbXNY2YXyD-MpD5Txr8ZDM/s1600/4+(8).jpg) |
„Drywa” nr 10 (247), 11.03.1915, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjY93LuZ7189mGBARnUdodYvfEZQzeDzbYSK3Obe6JXjkMRd_qPrPSJqETzUCri_rEh3ng9DEgGV8dm88C4vTiEe5Ij7wpJJfoyVpKJRQP6-mUNZkAhn6F128WM_sPBcJJCi9k1hVfp6g8/s1600/jc+I+wojna+kurier+warsz.bmp) |
"Kurier Warszawski. Dodatek poranny", 17 marca 1915 r., nr 76, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2cKdBMN9dRR4eGF32wydlEZpXK8oDcoByOJteYTvvmzpcnE7xaZRFl9M0_FoTiJZ_9g3yS8Yg5niyC5C1_P6yXojRcyLv2kFuFhb2cAZPzGRgc92WNOxqYd5noGnhbOotYJNz9pE_3EY/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+115820.bmp.jpg) |
"Kurier Warszawski", R. 95, 17 marca 1915 r., nr 76, s. 7. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQZUGWyIJrpW5tlH_sKT4L4GXkXxxScNNLV-CNDDjAPSpkzpnSzpQVfQxQRCSFL1uIhE55WtFBUf3D-6DiWQA9KX7RyYH9hu8mnUEqXfqZHbR9FIQaFdbhNU9RQXQq1lukoTpOm_nsG88/s1600/4+(33).jpg) |
“El Paso Herald” 17.03.1915, s. 1. Źródło. Tę samą wiadomość opublikowano w: “JanesvilleDaily Gazette” R. LVIX, nr 8, 17.03.1915, s. 1; “The Huntington Press” R. 4, nr 31,18.03.1915, s. 6; “Arkansas City Daily Traveler” R. 30,nr 309, 17.03.1915, s. 1; “The Washington Post” nr 14 160,18.03.1915, s. 4; “The San Bernardino Country Sun” R.42, nr 15, 18.03.1915, s. 4; “Lawrence Daily Journal-World” R. 59,nr 65, 17.03.1915, s. 1; “The Ottawa Herald” R. 19, nr 101,17.03.1915, s. 1; “The Chanute DailyTribune” R. 23, nr 293, 17.03.1915, s. 1; “The Iowa Register” R. 18, nr 122,17.03.1915, s. 1. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-qndMytuNVt9chP56tY2TZAk-Ur5Oi47NVZZiUjaANPJFfn_CQ3tiCu8LoNh2Hg2c3RCXpdro09jeXHkKr3fH3HjtVPNfAvIGunyEDOeS1Hs_gK1mtYN-lC6YNPpWETpwOaw9VY60tWE/s1600/4+(16).jpg) |
“The Pantagraph” R. 69, nr 65, 17.03.1915, s. 1. Źródło. Tę samą wiadomość opublikowano w: “The Wilmington MorningStar” R. 95, nr 151, 17.03.1915, s. 1; “The Washington Post” nr 14 159, 17.03.1915, s.5; “The Atlanta Constitution” R. 47, nr 275,17.03.1915, s. 2 ; “The Princetown Union” R. 39., nr 13, 18.03.1915, s.8; “The Boston Daily Globe”R. 87, nr 76, 17.03.1915, s. 5; “The Leavensworth Times”17.03.1915, s. 11. W różnych gazetach różnie podawano nazwę: Kopeiowo, Kopciowo, Kopowo; liczbę więźniów określano na 70 lub 700. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPlQx0QGLGQCv2OOx2ARQ-N_pb3eRx85X2Fj1XlgcyRnIyknVadBQ1R71AcjkgT4-7fQW02TXAWlhpTHN7eAi7EFmx6-voRUzw9bw62acgcCdnTtkABvoYceOZPm1xKDGP0bQIMaSWBJc/s1600/Bez%C2%A0tytu%C5%82u.png) |
“The Atlanta Constitution” R. 47, nr 275, 17.03.1915, s. 2. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0LebFLOfjqptbulwL6N2wnEa2axJstcBQqupI4u3O-DjwcD_dudL48e1jomf5IER6pgo3rhwhHCT73Al3guxhkfJlglT4bY56out39OzMVgA_sbvMNom-a6BDR5iEXfzlIsRmxYrDHRo/s1600/4+(22).jpg) |
“The DeSoto Country News” R. 29, nr 20 (?), 18.03.1915, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsV5uBtUT7dyEW-GwrIoaCPBKv0POfCfPv0h83FRl8le-F4aOGtnb9tO6wgUMOhucBYmKs0IQ65wkLhZQSrOpF9DT3Y4Iof37MnwV15W_0z3W27YrvNoyRXogQIQWzVP3BbVvp3PMfkYk/s1600/4+(34).jpg) |
“Greensboro Daily News” R. 12, nr 60, 18.03.1915, s. 3. Źródło. . Tę samą wiadomość opublikowano w: “The OdgenStandard” R. 45, nr 69, 18.03.1915, s.10; „The Boston Daily Globe” R. 87, nr 77,18.03.1915, s. 5; “The Washington Post” nr 14 160,18.03.1915, s. 3. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGx0Fw9f99UqKM4PB0WbC1ywfwOFyf6Lq6pLWNxTSXo33h_0y5noQZWnFanH_5xO2kBnpS3oQYeZKZETM3387MIrsAGinNBzVJj2bLUxCMYbGqiTheolgG8AZQ_jlxq7DBYYuxRZDC20Q/s1600/4+(35).jpg) |
“The Oregon Daily Journal” R. 14, nr 8, 18.03.1915, s. 17. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYd_0F6zFOOy5khyMrBdDjrWRbsMoZ4JhPl2Q2deSnr4h4F_EQbCarIEM6aZyXuac3XmWRLgZGmEWXRsNZqJ8UyT_ViE1ckRvyrGeBAR5x5JoOsATn2vgFzreXFQmHOoYdPVAPVJ2b30c/s1600/4+(1).jpg) |
„Journal des débats politiques et littéraires”, R. 127, nr 80, 21.03.1915,s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-fNfTHJ1BckF84UEIXKb6Z7AJcViOAv1V8Gi5sVihmfvw3TmofbpqnO1SUmxLgMP16DUAfZefyrCo84GXAmPBvuo6sKX6KmjVLB6ZLB43B-3lxeYMh-FsXxXxw7Qas0Z17tnLCuBPkP4/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+130714.bmp) |
"Dziennik Polski" 20/7 marca 1915 r., nr 78, s. 3. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdlAeI881_-oTCRtHaU1Nas2IH2ZiILJbgPRgfuO19xI-xbxgzY_aNjATUUM-sDtwp-FUYSKvsca7ltEMc_VV9oV-Rfwx64kjF2tXsPVWHmchzWstC4KRGTsdEJfMx1wicXI_mIF3IkuY/s1600/4+(4).jpg) |
“Tallinna Teataja”, nr 54 (1515), 07.03.1915, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyr-QeK1oLBluYG1-S7MV4qkG8lzgJL3abeXm0d_QuBJ_zqYmvN5vyK8wOXbqh4lqyDSsPO2UAN2FNBUzSyOpBAWS8SfPtLtYZkQyzfoUqzi1KrMHX93mM3pnPcRI5B65lG02EwxmT1EA/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+005455.bmp) |
"Kurier Warszawski" 25 marca 1915 r., nr 84, s. 9. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFusNCIvOYqZqqxsSwi4Mz34hQMZP6AK0wjWXoPt4FeQDCqcFLkvNho3wv5Ep3hqWvI3ZOxzf2m8_j8sltxZsDJ15BrZwxULYsO1-j-Nmcf_WKpu0RzhqWAAjrWoR130gGiYYz7MyMiQw/s1600/jc+I+wojna+gazety+1915+(2).bmp) |
"Kurier Warszawski. Dodatek poranny", 11 kwietnia 1915 r., nr 99, s. 11. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjP5kdHIkQRtFY2gw9TowMshV2vTcxaFzGfG-m__wOJEibwB7TvXxjRwqR3Bix9eJn0UpWZAPuFHS3TRqSGLuRO1czFZa0RIVQiCx1B8NKy3A8oQutpVnycwbkufDsQ5xo4m2E2eaKKhDc/s1600/jc+I+wojna+gazety+1915+(1).jpg) |
"Kurier Lwowski" 18 kwietnia 1915 r, nr 119, s. 2. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4hqQATHabxWTsqYAYW43UDxjoQGb226C-ie3zn-cGjQ_gHepkiPlX2yPTp0mVADw8c9a7IUhc2_xqTDZMd9yLlQXfvuhLA4PaLY4SxlHUIa3C8X5OUufB5saR9llZLJDVcuUMM_JncDo/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+012945.bmp.jpg) |
"Dziennik Polski" 3 maja 1915 r., nr 119, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBeZ-nzQyLqMWuWUUDZZPjTDQ4JS5qPQ3FDDEcfhjEOP1innDBm6BObqDK0RM6pMWYU_tON8h4UdfMYGc7gi-oW-VSWK0zgi_ZjrOO40EUgbYBPATBi73Zb-boq8zevENMR1sX9PFH_CM/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+010902.bmp) |
"Kurier Warszawski" 3 maja 1915 r., nr 121, s. 8. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggqiedTe9_Lp2tPAh0yRrKLmTTSvvTpZRhUsGNUe0btdgJHeHncTVkQKtDIUrQ-so6x0-_56WctyA8pLOSHljJnM_mhpQtK2GAjT1YOIkvc1NV6ejUPz_CFykx4niFEtLmmEh2Cs8qMP8/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+003643.bmp.jpg) |
"Kurier Lwowski" 15 maja 1915 r., nr 146, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-vwx7GoOSSawFFz7bxgE1RrelzMhNEBWkNdGBN_k2sIWMvE3zW8MuCv-V-uaMICaPVF-s1hrPHxpjeJBf9zUOZmhSbpGfdAHxZZ-El6QimcbKnP_tTHcHORkwC-c7-gXk4XhM4oeT2mk/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+124629.bmp) |
"Dziennik Polski" 17/4 czerwca 1915 r., nr 165, s. 3. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrRhzUWmDMFgFzyCsqkkSLSct8iP_wkkPj_z8nLJ3bYyd9P5qKHI4d_l8JK9PHZdSlv2I21Epxn8QCalV0CDCdeMFrpASMuRifbkuBin3VNYvg67XN43zkM6L62cq11bFNbcKq-hEoLqk/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+131712.bmp) |
"Dziennik Polski" 18/5 czerwca 1915 r., nr 166, s. 3. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBFp4VtrZe0O5HrmZ07BgcQnJkSTkpu5Q1z0UsU-SIGjjlvccXQO3BomCyASr9eXuj4MTT1PACudUidvr-yhPnYtiEtJuTEBhcXNYlcmGyzBOexygmp7x70wz6Vp0pvTqrDBPM7O72f90/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+012138.bmp.jpg) |
"Kurier Warszawski" 21 czerwca 1915 r., nr 169, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQf6HgAtWuao12BnXX2Zcnj8lDxDPsU9sCrfQk01wKQswBYlh0Zm9yk_mgYTLSqu3S67M7N1uNnVhrQ1jUe2nh8r39-ThPg7lXVHGpRt5T06VqlDVInlIvhHGtY_y8B7k-OA5Z0dT-JIY/s1600/jc+I+wojna+gazety+1915+(4).bmp) |
"Dziennik Polski" 30/17 czerwca 1915 r., nr 178, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7bXTxhEMWVuShZ_mv8UxtUigIZMUDHX9WWZlgGcuYpVxVv2411r0OmrIibhqQWS3EVBo25ogDCfhiqP3z_LhJ8f4DelyXhFrkQoBQ1V4KiRHq5FBHbKac8qlB_ttzUJhnJbEW_VzCz1U/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+123748.bmp) |
"Dziennik Polski" 9 lipca/26 czerwca 1915 r., nr 187, s. 3. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg41hM1bZtyA31zamXYr4eRiXo25oL5BZeW10HuzzR4cUnZ77kTDZbelHp9t9RSRV3XlpIfbPASDuiMeI93zft8FN10bbXEc42TSXfrEFYfzRJ6jJ-2po8-iWNkCSMQSO0ZUyjPiyNCSaI/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-11+115105.bmp) |
Rosyjskie zbrodnie na niemieckich żołnierzach dokonane pod Jednorożcem w "Berliner Tageblatt", 7 lipca 1915, nr 341, s. 3. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_AFlbNfR3CzbdPtEbnMVjd_Cf_8SEu2dFAVgXMemCbtt0cFh8ceIaiRtfe_hbP04qsEc-g7qtdU8sJKLMpb1SEWhc8fHb6rtIqoYefVNaSIqwief0G9Zf9E6Kv5m56ya6VuIFAghLEQ8/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+125719.bmp.jpg) |
"Dziennik Polski" 11 lipca/28 czerwca 1915 r., nr 189, s. 3. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgspbdJxdbejC8Nhfc_DdcxswY2B2PHVOMXVvLb54N5jJgMqUVSVA-EcE8F-jkuArsc9Bj56KJ7Ili1Mlj_U7M8OJj9cStoIy9ORfUBVtLaVWbqzk7XF7qk9k6at6RpLz8rT-DEE0bpID8/s1600/4+(7).jpg) |
„Kurier Warszawski” nr 189, 11.07.1915, s. 8. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxGCEAxbYSL-Ax7wpwDO2IBUvfJG06x7jC4iUpkukYbdYJ1uKZxKvv4-PuHjiGkXQSesYPVGz9VU2M4Ebz7c_B63bonV6sCoR9RQrqN9nMqWiE-0qo8fenQlmEio6VUVinEpYjlOytZ4o/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+120722.bmp.jpg) |
"Kurier Warszawski" 12 lipca 1915 r., nr 190, s. 7. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyWyrousxjzuQPwGGPEkWmyLeWWl3LXqns2FMZGawlhOGHXyl2rV56ATnKI4VozqYZjKlUzXGpKdPiPX5s7SEnuRaHdccZIGDr27r3BU6VCcwWZU1jUNY40fffJ5KUbFrqL2JAStQ0c6M/s1600/4+(2).jpg) |
“Le Siècle”, R. 80, nr 1384, 12.07.1915, s. 2. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGM6t54Qn50YrvmU4OME34k8lOv5-exJBEXdfw-kEsWbac6PunMtpONVWVdRjIO-SHz7hWDqXIUkr-xqAdzcVtQ24e2sHPZgW9rQExpEfl394YOlQkYCcorukOBfZh23yXkvWCt8mR8qk/s1600/4+(11).jpg) |
„The Times”, nr 40 905, 13.07.1915, s. 19. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoLIWBubjV3uevzalhHEBgMV0OhCcITJ5hNLWVaeP2A3x3U-EWkTTbUpB6zkFCV16VFlVQa4HKkva_rB4HHIhE41c9nUWZ1BGm2VmE6YS83VFdVr2gxt9C957WwyB1oiC0sbGIHwlv_UA/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+012539.bmp.jpg) |
"Kurier Warszawski" 13 lipca 1915 r., nr 191, s. 1. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjs8lhQx3PHD6YmekAvCzswbnV_nuQ9dSHFopjq2x9_iFKTzOz67iSrkh70mH3kWwWrdoEsECvyWKJjSVHmZKN331MUz5z-6WM0pd6Lt0NL88DrqIsyclYQ7f58gc-RPrx1vUmkQ93laOE/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+121152.bmp.jpg) |
"Kurier Warszawski" 17 lipca 1915 r., nr 195, s. 16. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQU9czf9EWsCIzqiCAaxnFjvgDRv8Hsw56Te3RTStqQkGVn5o8IqLzSZRNdXtn0PDDA4dgiOO2QzpE3XSDpxty_9-KjUpF_LVwuATKpRSHLlB5wANvm4rO5NQ1Nt_A2TMDTbiJXNL7vRI/s1600/4+(15).jpg) |
„The Times”, nr 40 882, 16.07.1915, s. 26. Źródło. |
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXB3L6CscGak2fHxz5yphEtYYQhEtAEhLIvWLt9AxI6hk5ouq8srMqjggPIE9bPm4Pt2Znk2F-QU_Po0ykYW2t9g3IHHixwbyWOK1hFvzTJcdvyPYGUprFFaD0iFPAzjUsrRu9OSeUbrA/s1600/4+(3).jpg) |
„Journal des débats politiques et littéraires”, R. 127, nr 199, 18.07.1915, s. 1. Źródło. |
W sierpniu 1915 roku mieszkańcy zaczęli wracać do Jednorożca, istniały tu tylko trzy ocalałe budynki: plebania, dom Bakuły i spichlerz Kaczyńskiego, a i tak były uszkodzone. Stefan Wilga spotkał taki oto widok: poszlim na rogatki przy krzyzie było pareę mogił, na piaskach stercało parę kominów po spalonych domach, i ludzkie ciała posmażane od ognia. Przedwojenny administrator parafii Jednorożec, ksiądz Józef Ciesielski, który powrócił do wsi w 1915 roku, wspominał ten czas: Trudne było życie mieszkańców naszej wioski. Wszędzie na podwórkach rosły pokrzywy jak zagajnik, tylko robactwo się lęgło. Ludzie marli z głodu, odkopywali kopce ze zgniłymi kartoflami, suszyli je na słońcu i robili z nich mąkę, gotowali i jedli. Chleb był rzadkością. Pozostałe ziarno albo zachowywano na wiosenne zasiewy, albo rekwirowali je Niemcy. Okupacja niemiecka trwała w latach 1915-1918. Jadłospis w tej ciężkiej sytuacji uzupełniały ryby złowione w Orzycu. Ludzie wracający do wsi zamieszkiwali w piwnicach i parskach. Grzebali zabitych, uprzątali podwórka, oczyszczali podwórka z niedopałów i wyrównywali je pod uprawę. Zarabiano na robotach przy budowie kolejki wąskotorowej, karczunku lasu czy zbieraniu materiału wojennego z okolicznych pól.
Władze okupacyjne gnębiły mieszkańców Jednorożca nie tylko rekwirowaniem ziarna, ale też wywówzkami na roboty do Niemiec. Nasiliły się one zwłaszcza w okresie prac polowych. Uciekano się nawet do łapanek, by zapewnić odpowiednią ilość rąk do pracy.
Latem 1916 roku rozpoczęto odbudowę wsi. Niemcy pozwolili brać drzewo z okolicznych lasów w zamian za pomoc przy zbieraniu ciał żołnierzy z okolicy. Jak wspomina Stefan Wilga: latem 1916 roku było sześć cmentarzy niemieckich i kościółek ewangelicki, a na polu był duży cmentarz. Były też trzy rosyjskie cmentarze – w tym jeden duży.
O istniejącym do dziś cmentarzu wojennym w Jednorożcu, założonym w 1915 roku, więcej tutaj: KLIK.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgN0Qwpy_4vhrAUR3OP7VqqdSf48dzjkwZPbQtMBqb391t2HF-GrnS7ZoSWOmGJ6mw3-di9BFOL9_Gakw6suKo4IwuFfOGg9NfYvNWm8vESJBPLV1CNeySzW-Yf6IfLgHcTcY65q_BVDrM/s1600/jc+I+wojna+MK.jpg) |
Odbudowany Jednorożec w 1915 r. Dzisiejsza ulica Długa. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło: Wielka Wojna na Ziemi Przasnyskiej w zbiorach Mirosława Krejpowicza, Przasnysz 2011. |
Ludność Jednorożca żyła
w strasznej przyjaźni. Życzliwi byli jeden dla drugiego, nie było samolubstwa i
kłamstwa. Co niedzielę zbierali się mieszkańcy i radzili jak zapobiec biedzie i
komu pomóc jakiego szałasu, żeby go wyciągnąć z parsku, albo co mu pomóc w polu. Do 20 czerwca 1916 roku do wis powrócili wszyscy mieszkańcy (z wyjątkiem pozostających w Rosji). Młodzież urządzała zabawy i tańce, a starsi odpoczywali po odbudowie domów. Organizowano, podobnie jak na innych terenach Królestwa Polskiego (1916-1918), za zgodą niemieckich władz okupacyjnych), samopomoc społeczną. Naczelną organizacją, którą koordynowała działania, była Główna Rada Opiekuńcza ze swymi jednostkami w każdym powiecie. Prowadziła ona bursy, schroniska, żłobki, ochronki, wydawała żywność, odzież, zasiłki pieniężne, ewidencjonowała straty wojenne. Środki pozyskiwano m.in. ze składek i ofiarności społeczeństwa. Z zebranych przez powiatowych kwestarzy 3049 rubli na gminę Jednorożec przypadło 156 rubli, co było jedną z niższych kwot przeznaczonych na gminę w powiecie przasnyskim i nie wyrównywało ogromnych strat poniesionych w 1915 roku.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2WxqU3YWaK2heU-NutvFSBbI-l9qaia3cS9PkN5CN6jUCmanR3m2rkS0xwKgJoKumnFAT4qSjwP4_Nm3xKVsx2Qse035aBKWDGAngcfGDpCEK_7Mzw4lAdzJTbtAngO5tUKfXdulMoE8/s1600/Przechwytywanie+w+trybie+pe%C5%82noekranowym+2014-07-13+001657.bmp.jpg) |
Informacja o "podniesieniu kultury i oświaty" m. in. w Jednorożcu. "Kurier Warszawski" 10 września 1917 r., nr 250, s. 1. Źródło. |
Mieszkańcy odbudowywali budynki, ale nie zapomnieli też o walce. Na terenie gmin powstawały placówki i sekcje, w miastach plutony i kompanie Polskiej Organizacji Wojskowej. Placówki POW miały swoje kryptonimy, a żołnierze posługiwali się pseudonimami. W Jednorożcu powstała sekcja konspiracyjnej POW. Masowa przysięga żołnierzy z POW z Przasnysza i okolic miała miejsce 15 lipca 1917 r. w Przasnyszu. Przysięgę przyjął płk Duglasiewicz, opiekujący się powiatem z ramienia władz centralnych. Do POW w
Jednorożcu należeli: Franciszek Berk, Dąbski, Stanisław Kordaś, ksiądz Konstanty
Lewandowski, Władysław Mordwa, Jan Sobieraj, Antoni Wilga i Józef Wilga.
Koncentracja peowiackich oddziałów zarządzona była już na 10 listopada 1918 roku, samo rozbrojenie Niemców w Przasnyszu i powiecie odbyło się w dniach 11-15 listopada (źródła i wspomnienia podają różne daty). Dowódcy POW powiadomili przez łączników pieszych i konnych żołnierzy POW w Przasnyszu i pobliskich wioskach o potrzebie zebrania się z bronią pomiędzy godz. 16-17 w przasnyskim klasztorze. Jednocześnie z Ciechanowa przesłano kurierem plany i rozkazy celem rozbrojenia Niemców. Pojedynczo, konspiracyjnie zebrały się trzy sekcje przasnyskie, sekcja z Golan i Jednorożca, z Lipy i Bogatego. Poszczególnym sekcjom zostały przydzielone zadania. Żołnierze nie posiadający własnej broni otrzymali broń krótką lub karabiny. Resztę mieli zdobyć na Niemcach. Trzy sekcje przasnyskie w sile 48 żołnierzy miały rozbrajać Niemców w koszarach. Kwaterował tu garnizon niemiecki Landwera w sile 250 żołnierzy (A. Drwęcki podał liczbę aż 800 żołnierzy) pod dowództwem kapitana. Byli to przeważnie starsi żołnierze, którzy przybyli u z frontu na odpoczynek. Sekcja z Bogatego ubezpieczała koszary od strony wschodniej, a sekcje z Jednorożca i Bartnik od strony północno-wschodniej. Inne grupy miały rozbrajać żandarmów i urzędników cywilnych w Przasnyszu i gminach oraz zajmować urzędy i lokale. Łącznie około 70 peowiaków ruszyło rozbrajać Niemców. Głównym zadaniem było zdobyć broń. Łączność pomiędzy sekcjami utrzymywała drużyna starszych harcerzy. Dowództwo POW i pierwsza sekcja weszli na teren koszar, wpuszczeni przez wartownika około godziny 22. Niemcy nie bronili się. Rozbrojono niemieckie posterunki przy magazynach broni, amunicji i mundurowym. Niemcy zostali zamknięci w środku, gdzie trwały pertraktacje z dowództwem. Pomyślnie zakończono je 12 listopada o 6 rano. Kilka minut po 6 dowódca garnizonu niemieckiego rozkazał wyprowadzić żołnierzy na dziedziniec i złożyć broń. Żołnierze niemieccy ustawili się czwórkami po obu stronach dziedzińca. Dowódca poinformował żołnierzy o sytuacji. Niemców było 250, peowiaków 50, wspomaganych przez 20 osób postronnych. Zabrał głos również sierżant podchorąży, znający dobrze język niemiecki. Powiedział, że żołnierze zostaną potraktowani honorowo i odprowadzeni do granicy w Chorzelach. Podążali pojedynczo i grupkami ku granicy pruskiej, by nie zostać rozbrojonym, omijali miasta, idąc bocznymi drogami. Wielu żandarmów, żołnierzy niemieckich i cywili kierowało się z Pułtuska, Makowa, okolic Warszawy na Krasnosielc i przez Jednorożec do Chorzel. Na moście w Krasnosielcu stał posterunek POW i rozbrajał zarówno pojedynczych żołnierzy, jaki i małe grupki. Do Jednorożca szli oni już bez broni, licząc na to, że stamtąd będą mogli pojechać koleją przez Małowidz i Chorzele do Prus. W roku 1917 Niemcy zbudowali tu tor kolejowy i kilkanaście razy na dobę w rabunkowy sposób wywozili z lasów w okolicach Karolewa i Lipy dorodne sosny. Chłopi z Jednorożca w nocy z 10 na 11 listopada rozkręcili szyny, wywieźli przęsła szyn do lasu oraz pokopali doły na torowiskach, co sprawiło, że drewno sosnowe pozostało na miejscu, a Niemcy nie byli w stanie ewakuować się tą drogą. Wieczorem 12 listopada przez Jednorożec przemaszerował znaczny oddział żandarmów, liczący około 3 tysięcy żołnierzy, wycofujący się ku pruskiej granicy. Oddziałem dowodził pułkownik. Żołnierze byli dobrze uzbrojeni, prowadzili ze sobą działka. Na czele oddziału szła orkiestra wojskowa. Z powodu zniszczonej trasy kolejowej Niemcy przeszli z Jednorożca do Ulatowa Pogorzeli i tam zatrzymali się na nocleg. Po ostatnich potyczkach w Chorzelach Niemcy zaczęli wycofywać się, zabierając na tabory licznych zabitych i rannych. Na granicy nastąpił pokój.
W pierwszą niedzielę
po wycofaniu się okupanta z Jednorożca ludzi z całej parafii uczestniczyli w
Mszy odprawionej przez ks. Konstantego Lewandowskiego. Na bramie kościelnej
powiewała biało-czerwona flaga, a pod nią napis NIECH ŻYJE WOLNA POLSKA! W
pobliżu umieszczono informację o wyborach na wójta i sołtysa, zostali nimi,
wybrani po okolicznościowej mszy świętej, Walenty Białczak (urzędujący do 1926 roku) i Kardaś. Tego samego dnia mieszkańcy Jednorożca
wybrali radnych. Rozpoczęła się organizacja nowego życia...
Dowiedz się więcej:
Szkolnictwo w Jednorożcu do wybuchu II wojny światowej: KLIK.
Parafia i kościół w Jednorożcu: KLIK.
Gmina Jednorożec na mapach: KLIK.
Bibliografia:
Źródła:
Opracowania:
Chorzępa J., Przasnysz luty 1915: „najciekawsza bitwa I wojny światowej”, Przasnysz 2008.
Drwęcki A., Działalność Polskiej Organizacji Wojskowej w powiecie przasnyskim w latach 1916-1918, Przasnysz 1994.
Lorenc Z., I wojna światowa w gminie Jednorożec, [w:] Zapiski Ziemi Jednorożeckiej, red. M. Dworniczak i in., Jednorożec 2011, s. 80-95.
Tenże, I wojna światowa w gminie Jednorożec, Jednorożec 2013.
Waleszczak R., Jednorożec w powiecie przasnyskim na przełomie XIX i XX wieku, "Rocznik Mazowiecki", 16 (2004), s. 45-61.
Tenże, Przasnysz i powiat przasnyski w latach 1866-1939. Zarys dziejów, Przasnysz 1999.
Wojciechowska Teresa, Jednorożec. Historia wsi, Jednorożec 2015.
Taż, Rys historyczny Jednorożca, [w:] Zapiski Ziemi Jednorożeckiej..., s. 25-32.
Do następnego! :)
Jestem pod wrażeniem, wspaniałe opracowanie!
OdpowiedzUsuńDziękuję, staram się! :) Postaram się w najbliższym czasie opublikować kolejną część, na pewno trochę zejdzie przygotowanie, tym bardziej, że to II wojna światowa, z którą nie przyjaźnię się za bardzo ;) ale liczę na to, że to nie wpłynie na jakość tekstu ;) Pozdrawiam! :)
UsuńPolecam stronę o operacji przasnyszkiej http://www.grwar.ru/library/Korolkoff-Prasnysh/index.html
OdpowiedzUsuńCyrylica jest przeszkodą ale dzięki google translatorowi idzie się połapać o co chodzi;)
Pozdrawiam!
Dziękuję za link. Książkę Korolkowa "Праснышское сражение. Содержание" mam w tłumaczeniu na j. polski :D
Usuń